Həzrət Əlinin (ə) əzəmətli məqamını tanımaq və tanıtdırmaq məsum imamlardan
başqaları üçün qeyri-mümkündür. Buna görə həzrəti tanımaq üçün onun
öz sözlərinə diqqət yetiririk.
1. Həzrət Əli (ə) “Nəhcül-bəlağə”nin 192-ci xütbəsində İslamın zühurunu
xatırladır və peyğəmbəri mədh edərək buyurur:
“O məni uşaqlıqdan öz yanında böyüdüb. O məni sinəsinə sıxar, yatanda qucağına
alar, bədənini bədənimə sürtər, öz xoş ətrini mənə iylədər, ağzıma çeynənmiş
yemək qoyardı. O mənim sözümdə yalan, əməlimdə səhv və xəta tapmadı. O, hər gün
öz xislətlərindən bir bayraq və əlamət ucaldır (nümayiş etdirir) və mənə ona
yiyələnməyi əmr edirdi (Peyğəmbərliyə təyin edilməmişdən qabaq). Hər il (bir ay
insanlardan uzaqlaşaraq ibadət və bəndəliklə məşğul olmaq üçün Məkkə
yaxınlığındakı dağlardan biri olan) Hirada məskunlaşırdı. Həmin müddətdə mən onu
görərdim və onu məndən qeyrisi görməzdi. Həmin zamanda İslam Allahın
Peyğəmbərinin (s) və (o həzrətin arvadı) Xədicənin evindən başqa heç bir evə
daxil olmamışdı və mən onların üçüncüsü idim. Vəhy və (ilahi) elçilik nurunu
görür və nübuvvət və peyğəmbərlik ətrini duyurdum. O həzrətə vəhy nazil olanda
şeytanın səsini eşitdim. Dedim:” Ey Allahın Peyğəmbəri, bu nə səsdir?” Buyurdu:”
Bu şeytanın səsidir ki, o, pərəstiş edilməkdən ümidsizliyə qapanıb, sən mənim
eşitdiklərimi eşidir, gördüklərimi görürsən, yalnız (lakin) Peyğəmbər
deyilsən, lakin (mənə) vəzirsən; sən xeyir və yaxşılıqdasan.”
2. Həzrət Əli (ə) “Şiqşiqiyyə” adı ilə tanınan üçüncü xütbədə buyurur:
“Elm və maarif mənim feyz bulağımda sel tək çağlar, elm və bilik səmasında
qanad çalanların heç biri mənim zirvəmə çata bilməz.”
Adi insanlar həzrət Əlinin (ə) möhtəşəm məqamını təsəvvür etməkdə belə
acizdirlər.
Sel tək axan maarifi o həzrətdən öyrənmək də hər insan üçün asan
olmaz. Çünki, selin qabağında dayanmaq mümkün deyil, kənarından bacardıqca
istifadə etmək lazımdır.
3. O həzrət 189-cu xütbədə öz elmi məqamını bəyan edərək buyurur:
“Ey insanlar! Məni itirməmişdən qabaq məndən soruşun ki, mən göyün yollarını
yerin yollarından daha yaxşı bilirəm.”
Bu kəlamda həzrət dünyada olduğu kimi özündə olan iki məqama toxunur; Qeyb
aləmi və şəhadət aləmi (maddi və dünyəvi aləm). Sonra buyurur: “Mənim qeybə olan
elmim dünyəvi elmlərdən daha çoxdur.” Bəli qeyb aləminə agah olanlar şəhadət
(maddi və dünyəvi) aləminə bağlı olanlardan daha güclüdürlər!
4. Həzrət Əli (ə) 175-ci xütbədə buyurur: “And olsun Allaha ki, əgər sizlərdən
hər birinizin haradan gəlib hara gedəcəyini, bütün hallarını bəyan etmək
istəsəm, bacararam (Çünki, Allahın izni ilə sizin keçmişinizdən və
gələcəyinizdən agaham). Amma mənim barəmdə Allahın Peyğəmbərinə kafir
olmağınızdan (Məni ondan üstün hesab etməyinizdən) qorxuram. (halbuki mən
keçmiş, gələcək və indikilər barəsində xəbər verəcəyim hər bir şeyi ondan
öyrənmişəm). Bilin ki, mən həmin xəbərləri öz səhabələrimin küfr və mübaliğənin
yol tapa bilmədiyi seçilmişlərinə çatdıracağam.”
Bunlar həzrət Əlinin qeyb aləminə olan agahlığının nümunələridir.
5. O həzrət “Nəhcül-bəlağə”nin 157-ci xütbəsində özünü vəhy təfsirçisi kimi
tanıtdıraraq buyurur:
“O Qurandır. İstəyin ki, dilə gəlsin. Heç vaxt dilə gəlməz, ancaq mən sizlərə
ondan xəbər verirəm. Agah olun ki, Qurandadır gələnin elmi, keçmişin xəbərləri,
dərdin dərmanı və sizə aid olanların nizama salınması”.
6. Həzrət Əli (ə) Nəhcül-bəlağənin 109-cu xütbəsində buyurur:
“(Biz on iki imam) Peyğəmbərlik şəcərəsindənik. İlahi risalət və sifarişin
endiyi, mələklərin gedib-gəldiyi bir ailədənik. Biz mərifət və bilik mədənləri,
hikmət çeşmələriyik.”
Elm və hikmətin mərkəzi həzrət Əli və onun məsum övladlarıdır.
Quran hikməti bəyan etdiyi kimi Əmirəl-möminin də Quranın nümunəvi şagirdi və
danışan Qurandır. Quran və hikmətin ən yaxşı təfsirçisidir.
Allah-taala Quranı vəsf edərək buyurur:
“Əgər Biz bu Quranı bir dağa nazil etsəydik, sən onun Allahın
qorxusundan (kiçildiyini) parça-parça olduğunu görərdin...”(1)
Ağır və dərin mənalı məsələləri anlamaq hər insan üçün asan deyil. Quranın
dərin maarifi dağı parçalayacaq dərəcədədir. Amma bu bir misaldır: “...Biz bu
misalları insanlar üçün çəkirik ki, bəlkə, düşünələr.” Həzrət Əli (ə) də
digərlərindən çox istədiyi Səhl ibn Huneyf Ənsarinin vəfatından sonra buyurdu:
“Əgər məni dağ sevsə parça-parça olub tökülər.” (Yəni Quranın dərin mənasını
dərk etmək dağ üçün asan olmadığı kimi Əlinin (ə) mərifətinə və vilayətinə sahib
olmaq da dağa ağır gəlir.
7. İmam Əli (ə) (özünün haqq yolda sabitqədəm olması barəsində) buyurur:
“Haqq (İslam dininin kök və şaxələri mənə) göstəriləndən bəri onun
barəsində şəkk və tərəddüdə düşməmişəm.”(3)
Həzrət Əli (ə) fitrətən müsəlman doğulduğu üçün heç vaxt haqqda
şəkk etmədi və həmişə davamlı şəkildə dində sabitqədəm qaldı.
O həzrət bu barədə buyurur:
“Çünki mən fitrətən müsəlman doğulmuşam.”(4)
8. Əmirəl-möminin həzrət Əlini (ə) Müaviyəyə yazdığı məktubların birində
Əhli-beytin fəzilətlərinə işarə edərək buyurur:
“Əgər Allah insanın özünü tərifləməsini qadağan etməsəydi - “Özünüzü təmizə
çıxartmayın. O, Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənin kim olduğunu ən gözəl
biləndir!”(5)- mən öz ailəmin (Əhli-beytin) saysız fəzilət və üstünlüklərini
sayardım”. (6) Bu iş məhz Allahın nemətlərini sayaraq kamil bəndəliyi göstərmək
deməkdir. Sonra o həzrət buyurur: “Biz Pəbbimizin tərbiyə etdiyi kimsələrik və
sonrakı insanlar bizim tərbiyə etdiklərimizdir.” Bu cümlə həzrət Məhdidən (ə) də
nəql olunub.(7) “Biz İlahi maarifi Allahdan öyrənmişik, başqaları isə
bizdən öyrənirlər. Biz vəhy süfrəsinin kənarında oturmuşuq, başqaları isə bizim
hidayət süfrəmizdən bəhrələnirlər.”
Həkim (hikmət sahibi) Allahın bilavasitə şagirdi də həkimdir.
İslam Peyğəmbəri hikmətli Quranı həkim Allahdan öyrəndiyinə görə özü də
həkimdir. Həzrət Əli (ə) mübahilə ayəsinə (8) əsasən peyğəmbərin canı kimidir.
Deməli həmin elm və maarifə malikdir və bunlar onun hikmətli canından
mənşələnir.
Əgər bir kəs 40 gün ixlasla öz həyatını Allahın razılığına həsr
etsə və bu ayənin məzmununu: “De! Mənim namazım da, ibadətim də, həyatım və
ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allah üçündür!”- özündə cilvələndirə bilsə (9) hikmət
bulaqları canından qaynaqlanaraq dilinə cari olar.(10) Həzrət Əli (ə) bütün
ömrünü ixlasla keçidiyinə görə elə bir məqama nail oldu ki, buyurdu: “Məni
tapmayacağınız vaxt çatmamış məndən soruşun. And olsun canım qüdrətinin əlində
olana ki, bu zamandan qiyamət gününə qədər (baş verəcək) elə bir şeyi (bir
xəbəri) məndən soruşmazsınız (ki, cavab verməyim)”(11)
9. Həzrət 192-ci xütbədə buyurur:
“Mən o dəstədənəm ki, onlara Allah yolunda heç bir danlaqçının
danlağı məne olmur. Onların üzləri doğruçuların üzləri, sözləri gözəl əməl
sahiblərinin sözləridir. Gecə abadlaşdıran, gündüz isə nişanə və bələdçidirlər
(gecə oyaq qalaraq axirətlərini abadlaşdırırlar, gündüz isə xalqı haqq yola
istiqamətləndirirlər). Onlar Quran ipindən (onun azğınlıq və bədbəxtçilikdən
nicat tapmağa səbəb olan elm və marrifinə) möhkəm yapışar və Allahın yollarını,
Onun Peyğəmbərinin sünnəsini dirçəldərlər. Təkəbbür götərməz, məğrurluq,
haqsızlıq və pozğunçuluq etməzlər. Qəlbləri cənnətdə, bədənləri isə işlə
məşğuldur (qəlbləri cənnətə yönəlib, bədənləri isə yaxşı işlərlə və bəndəliklə
məşğuldur).
10. Həzrət 197-ci xütbədə vəhy və peyğəmbərə daim tabe olmasına və heç vaxt
ondan ayrılmamasına işarə edərək buyurur:
“Mən heç vaxt, bir saat belə Allah və Peyğəmbərin əmrindən
kənarda olmamışam və igidlərin qaçdıqları və addımların qayıtdıqları (heç kəsdə
düşmənin qarşısını almaq cürəti olmayan) yerlərdə (çətinliklər və müharibələrdə)
Allahın məni əziz tutduğu şücaət və igidliklə öz canımı Həzrət Peyğəmbərdən
əsirgəməmişəm... Ondan başqa bir tanrı olmayan Allaha and olsun ki, mən haqq
yoldayam (söz və əməllərim eyni ilə Allah və Peyğəmbərin buyurduqlarıdır). Bizim
düşmənlərimiz isə batil sürüşkənliklərdədirlər.
Bu kiçik yazıda yazılanlar həzrət Əlinin öz kəlamlarından (ə) onu
tanıtdıran nümunələr idi. Həzrət Əli (ə) kimi şəxsiyyəti ya peyğəmbər ya
da özü tanıtdırmalıdır. İslam Peyğəmbəri həzrət Əliyə (ə) müraciətlə buyurur:
“Səni Allah və məndən başqa heç kim layiqincə tanımayıb”(12)
Qeydlər:
1. Həşr surəsi, 21-ci ayə.
2. Nəhcül-bəlağə, 111-ci hikmət.
3. Nəhcül-bəlağə, qısa kəlamlar, 184.
4. Nəhcül-bəlağə, 57-ci xütbə.
5. Nəcm surəsi,32-ci ayə.
6. Nəhcül-bəlağə, 28-ci məktub
7. Biharul-ənvar, c: 53, səh: 178.
8. Ali-İmran surəsi, 61-ci ayə.
9. Ənam surəsi, 162-ci ayə.
10.Biharul-ənvar, c: 67, səh: 249.
11. Nəhcül-bəlağə, 93-cü xütbə.
12. Biharul-ənvar, c: 39, səh: 84.
Hikməte Ələvi, Ayətullah Cəvadi Amoli